فاطمه دیانی : بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ و تهدیدهایی که هرازگاهی علیه برجام و وضع تحریم های جدید علیه اقتصاد ایران مطرح می کند اگرچه پیش بینی درباره آینده اقتصاد کشورمان را تا حدی دشوار کرده است اما حمایت اروپا از توافق هسته ای از یک سو و بهبود شرایط ایران در منطقه از سوی دیگر می تواند خطر تحریم های گذشته را کاهش می دهد . ضمن آنکه ذخایر مالی ایران نسبت به گذشته رشد واقعی داشته و به باور کارشناسان داشتن تجربه کافی برای مقابله با تحریم های احتمالی شرایط امنی را برای اقتصاد ایران فراهم ساخته است.البته دراین بین نسبت به برخی سیاست های اقتصادی دولتمردان در سالهای گذشته هم انتقادهای بسیاری مطرح شده است .سیاست هایی که به نظر می رسد خطرناک تر از بازگشت تحریم ها باشد. از این رو برای عبور اقتصاد کشور از بحران بر تغییر این سیاست ها تاکید می شود چراکه با ادامه روند فعلی آینده مبهمی از اقتصاد کشور ترسیم می شود. پس از آنجایی که سال 96روزهای پایانی خود را سپری می کند دلنگرانی در مورد اقتصاد کشور در سال آینده وجود دارد و به عبارت دیگرنااطمینانی درمورد وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی مانند رشد اقتصادی، نرخ تورم، نرخ ارز و… است.

در همین راستا ابراهیم رزاقی کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با «امید صلح» به بررسی وضعیت اقتصادی کشور در سال 96پرداخته و معتقد است:وضعیت اقتصادی کشور نه تنها در سال97 خیلی تغییر نخواهد کرد بلکه شرایط تنزلی خواهد بود.

وی در توضیح این مطلب می گوید: در اقتصاد ایران بعد از پایان دوران دفاع مقدس یعنی از زمان آیت الله هاشمی خطی شروع شده است که آن اجرای سیاست های نولیبرالی اقتصاد آمریکایی در ایران است و دولتهای بعد از آن هم همین سیاست های اقتصادی با مبانی سرمایه داری را با اندکی تفاوت ادامه داده اند . براین اساس که هر آدم عاقلی آزاد از هر محدودیتی غیر از قانون به  دنبال حداکثر سود و لذت خودش می رود . انسان خودش عهده دار اداره خویش است. این فلسفه به گونه ای در اقتصاد ایران پیاده شده که اول با خجالت ، پنهان کاری و یواشکی کار کردن و بعد کار به جایی رسید که از این نوع اقتصاد و بااین مبانی ایدئولوژی آدمهایی روی کار آمدند که بعضا چند هزار میلیارد سوء استفاده و حیف و میل می کنند مثل صندوق ذخیره فرهنگیان و اکثرا از سوی دیگر دولت ها هم کم و بیش این کار را انجام داده اند.

وی ادامه داد: دراین مدت ما 1500میلیارد دلار واردات کالا و خدمات داشتیم که طبق ضوابط بین المللی باید 75تا150میلیون شغل ایجاد می شد اما فقط 12 میلیون شغل ایجاد شده است. دراین شرایط طبقه اشرافی به وجود آمده که از واردات سود می برد . چون برای واردات دلار ارزان می دهیم. اینها ازوارداتی که انجام می دهند سود خوبی می برند و در این بین تنها بخشی که حاشیه ای و سرکوب شده است تولید کننده ها هستند . چه کشاورزان و چه صنعت گران در اثر دلار ارزان وارداتی معمولا ورشکست می شوند و سیاستی که دولت به کار می گیرد ؛حتی آنهایی که پیمانکار دولتی هستند دولت بدهی آنها را پرداخت نمی کند یا طلب شهرداری را نمی دهد. ضمن آنکه از صندوقهای بازنشستگی و سازمانهای بازنشستگی وام می گیرد و تنها کاری که می کند این است که نفت خام و پتروشیمی را بفروشد و از آن طرف هم مثل تقریبا همه کشورهای دنیا از طریق مالیات هزینه های خودش را جبران نکند. آنهم مالیات بر ثروتمندان ،مالیات بر فعالیت هایی که تولیدی نیست . سودهای هنگفت دارد. حرکتهای احتکاری،خرید و فروش ها و غارت اموال عمومی به شکل های مختلف از جمله خصوصی سازی ها .خود خصوصی سازی علت عمده ثروتمندی عده خاص است که چیزی به اسم تولید نمی شناسند.وقتی نگاه تولیدی نیست و فضا به این سمت رفت طبیعی است که آدم های فاسد زیاد شوند و گستاخ شوند و نماینده مجلسی که باید از منافع مردم دفاع کند از منافع این ها دفاع می کند چون کمک کرده اند تا وارد مجلس شوند. اینها دارای پوشش رسانه ای قویی هستند و از بیرون حمایت می شوند و متاسفانه بعضا از سوی رییس دولت هم مورد حمایت قرار می گیرند و اختلاس ها با نام وام های معوقه توجیه می شوند . این از شگردهایی است که ای کاش مثل نظام سرمایه داری حداقل اینها را وارد تولید می کردند اما چون تولید سودش کم است می برند در فعالیت های غیر تولیدی.نتیجه این اقدامات؛ ناامیدی مردم ، فقر ،افزایش بیکاری تحصیلکردها و جوانان است که کل نظام را زیر سوال می برد چون هر چه زمان می برد این خط روی ریلی است که غربی ها بیشتر آن را قبول دارند و این را به طور مستقیم وغیرمستقیم به رای دهندگان تحمیل می کنند و افرادی دوباره انتخاب می شوند که بیشترین ضربه را به طبقه فقیر وارد کرده اند. در نتیجه در فضایی که 66میلیون نفر جمعیت در سن کار داریم اما فقط 23میلیون نفر کار می کنند. لذا معلوم است علی رغم داشتن الگوی عزت آور و ارزنده دفاعی ما در مورد اقتصاد بر عکس عمل کرده ایم. نه توجه به این مساله داشته ایم و نه به اندیشه های امام و رهبری درباره اقتصاد مقاومتی توجه کرده ایم. ما باید به گونه ای عمل کنیم که نقاط ضعف خود را پوشش  دهیم و اگر کشورهای سرمایه دار به ما اسلحه نمی دهند ما اسلحه ساز شویم و اگر از ما نفت نمی خرند  ما دیگر نفت خام صادر نکنیم.  اگر به ما مواد اولیه روغن نباتی نمی دهند  که 90درصد تولید آن از واردات این مواد است کشت این مواد را در داخل توسعه دهیم .به عبارت دیگر اگر در چارچوب اقتصاد مقاومتی حرکت می کردیم الان کشور صنعتی بودیم و دوروبر خودمان را هم صنعتی و بی نیاز می کردیم. چون خط آمریکایی ، انگلیسی ،فرانسوی و آلمانی خطی است که نزدیک 150تا200سال آغاز شده است اما 60تا70سال به بلوغ خودش(بلوغ شیطانی )رسیده است. اینها به هیچ کشوری اجازه نمی دهند مستقل باشند. می خواهند همه کشورها خام فروش باشند و مواد خام را به قیمتی که آنها می گویند بفروشند. چون در کشور خودشان فقر زیاد است مثل زمان شاه ما باید کالاهای آنها را بصورت مستقیم از خودشان خریداری کنیم. و یا بعد از انقلاب از چین یا کره جنوبی این کالاها را بخریم. درحالی که این سیاستها با اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی منافات دارد اما متاسفانه روسای جمهور ما طبق این برنامه پیش می روند ودشمنان تلاش می کنند الگویی که ما در منطقه دادیم را به وسیله خود ایرانی ها مخدوش کنند و صدمه بزنند .انشاالله هیچ وقت چنین اتفاقی نیفتد وگرنه هیچ چیزی از ایران باقی نمی ماند و ایران از سوریه و یمن بدتر می شود. باید در نظر داشته باشیم قذافی کاری که آمریکا می خواست را انجام داد . یعنی صنایع هسته ای کشورش را به امریکا داد اما بعدا دیدیم چه به روزش آوردند . در مورد ایران این برنامه شدیدتر اجرا می شود.اما از آنجایی که نیروی جهادی که در ایران است در لیبی نبوده است . پس از نظر امریکاییها این الگو از الگوی قذافی برایشان خطرناک تر است .پس کاری خواهند کرد که ایران تجزیه شود و یک نقطه آباد هم در ایران باقی نماند. همانطور که در سوریه این کار را کردند. از لحاظ اقتصادی و فرهنگ اقتصادی سرمایه داری خطر بزرگی ایران را تهدید می کند .فرهنگی که در اقتصاد ایران پیاده می شود سرمایه داری است یعنی خودپرستی و زیاده خواهی. همه چیز تحت تاثیر من و فرد قرار می گیرد و کسانی که ندارند مثل برده هستند . اگر اعتراض کردند باید سرکوب شوند .در حالی که قانون اساسی ما چنین چیزی نمی گوید اصل 43قانون اساسی می گوید؛ دولت موظف است برای همه مسکن ،خوراک ، پوشاک ، بیمه ،بهداشت و درمان و آموزش فراهم کند . دولت باید به بیکاران از طریق تعاونی کار بدهد. دولت نباید کارفرمای مطلق باشد. بخش خصوص نباید تکاثر ثروت انجام دهد . اقتصاد جامعه باید بصورت تعاونی اداره شود ولی بخش دولتی که توانایی زیادی دارد در اختیارش باشد . بخش خصوصی هم تابع این باشد. یعنی بخش سرمایه داری به دنبال حداکثر سود نباشد. مابه آدمهایی احتیاج داریم که با همان الگوی جهادی و ایثارگری بیش از آنکه به خودشان فکر می کنند به افراد محتاج فکر می کنند. متاسفانه مسوولینی که خواستند ایران را توسعه بدهند از زمان دولت سازندگی تا الان به دنبال اجرای الگوی اقتصاد امریکایی بوده اند.

این کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد:اقتصاد ایران در سال 96سیر نزولی بیشتری داشته است .افزایش بیکاری ، ورشکستگی بیشتر صنایع وسه برابر شدن نقدینگی از مشکلات موجود اقتصاد کشور است.

یکی از نقاط ضعف این است که چون سود در تولید کم است بیشتر بانک های خصوصی با پول مردم اقدام به خرید مسکن کرده اند.لذا بخش اعظم نقدینگی مردم در این فعالیت ها حبس شده است. یعنی بانکها عملا ورشکست شده اند . درحالی که اینها باید وارد تولید می شدند تا کشور به سمت خودکفایی پیش برود . طبق آمار منتشر شده سالانه 20 میلیارد دلار از منابع ارزی ایران توسط بخش خصوصی به خارج منتقل می شود . وقتی فضا اینگونه می شود . روستاها تخلیه می شوند و جوانان تحصیلکرده  بیکار نیز افزایش می یابند.هرچه زمان می گذرد به خاطر اجرای الگوی بد اقتصادی شرایط غیرعادی در کشور سال به سال تشدید می شود .

وی معتقد است : وضعیت ارز هم در سال 97 بر همین روال پیش خواهد رفت .در واقع تا وقتی این مدیریت هست همین شرایط ادامه خواهد یافت. درباره ارز بنده نظری دارم که اکثر کارشناسان با آن موافق نیستند. به عنوان مثال تا سال 48 تورم در ایران نبود و می شد گفت حداکثر تورم در ایران 3درصد بود. ازسال 48تورم در ایران آغاز شد چراکه درآمد نفت زیاد شد. یکی از دلایل آن صدور بیش از حد نفت بود به نسبتی که درآمد نفت زیاد شد بلند پروازی های نظام چه از لحاظ تسهیلاتی و چه از لحاظ واردات افزایش پیدا کرد . و بعد به نسبتی که تورم در داخل به وجود آمد ارزش پول داخلی تنزل پیدا کرد که به همان نسبت هم منبع درآمدی به وجود آمد. در زمان شاه دلار7تومان تثبیت شد. در نتیجه دلار7تومانی صدمه ای به اقتصاد ایران نمی زد چون تورم نبود . با وجود تورم و دلار7تومانی موجب شد ارزش پول داخلی تنزل پیدا کند اما بطور مصنوعی ما برابری دلار7تومانی را حفظ کردیم در نتیجه قیمت تمام کالاهای تولیدی داخلی بالا رفته است اما دلار همان 7تومان ماند . یعنی هرچه از خارج وارد می شود نسبت به تولید داخلی قیمت پایین تری دارد چراکه به دلار یارانه داده ایم. در زمان شاه همین کار را کردند بنابراین در دوره ای که ایران درآمد نفت نداشت سیاست های دولت موجب شد در این زمان درآمد اصلی ایران از محل صادرات نفت بیشتر از هزینه های ایران از محل واردات شود. از مسیر کنترل واردات به طوری که کالاهای تجملی و غیر اساسی وارد کشور نشد برعکس حمایت از تولید کننده داخلی با پرداخت یارانه صورت گرفت و بعد از سالها ارز آوری ایران از صادرات بیشتر از ارزی آوری از طریق واردات بود. یا در چین تعمدا قیمت دلار بالا تعیین می شود در نتیجه هیچ کشوری نمی تواند با این دلار گران قیمت به این کشور کالا وارد کند . کالای تولید داخلی ارزان تر از کالای وارداتی است .ازاین رو سیاست ارزی در خدمت تولید داخلی است و به کشور صادر کننده تبدیل می شود. هرچند کالاهای بنجل داشته باشد برایش ارز آوری به دنبال دارد. هرکس هم ارز دارد ارز خودش را نسبت به بازار داخلی با گران ترین قیمت ، دولت می خرد.حال سوال این است که دلار در ایران باید چگونه باشد؟ در کشور ما در حالی که قیمت دلار باید 12یا13هزار تومان باشد 4هزار تومان می فروشند یعنی هرکس از خارج کالا وارد می کند 5برابرفعالیت های دیگر سود می برد.

یکی از تولید کننده ها گفته بود اگر ما بخواهیم زنجیره تولید کالاهای داخلی خودمان را از داخل بخریم سودمان یک پنجم الان می شود که همه چیز را از خارج وارد می کنیم. بنابراین به نفعمان است از خارج قطعات را وارد کنیم. هر کس سود بیشتری می خواهد باید کالا را از خارج وارد کند.

وی با طرح این سوال که آیا می شود گفت دولت هیچ اقدام مثبتی نداشته است؟اظهار داشت: قطعا اینگونه نیست .همانطور که گفتم 1500 میلیارد دلار وارد کشور شده است که 12میلیون شغل ایجاد شده اگرچه باید 75میلیون شغل ایجاد می شد اما بازهم نه می توان کار مثبت دولت را نادیده گرفت و نه اینکه به بهره برداری صحیح تر از پول وارد شده انتقاد نکرد. در کنار کار مثبتی که انجام شد این ضعف هم وجود داشته است .به هرحال باید در نظر داشت با روشی که در حال انجام است وقتی نفت و پتروشیمی تمام شد هیچ چیزی در ایران باقی نمی ماند. چراکه فرهنگ کار از بین می رود و ما می بینیم از نابودی تولید کننده ها هم کسی ناراحت نمی شود. البته در شرایط سیاهی و ظلمات هم می توان امید داشت .

رزاقی در حالی که سال 96را سال اضطراب  و التهاب نمی داند،معتقد است: مردم ایران حتی فقیرترین آنها همچنان امید دارند.اگرچه مباحث مطرح شده در حدی نیست که نظام را تهدید کند و کسانی که اعتراض می کنند اقلیت هستند و دستاویز خارجی ها هستند اما دور اندیشی باید داشت که اوضاع مردم را به ستوه نیاورد که به آن نقطه تهدید برسد .هرچند که با این نوع مدیریت و این نمایندگان مجلس امکان ندارد به توسعه و پیشرفت رسید. وزرایی در دولت هستند که باوجود عملکرد ضعیف برکنار نمی شوند .اینها همچنان در قدرت مانده اند و اگر پیشرفت و توسعه ای هست برای عده قلیلی بوده است. درحال حاضر حداقل 10تا15هزار نفر سرمایه های کلانی اندوخته اند. اینها شرایط را به هیچ وجه تغییر نمی دهند و موافق افزایش تولیدات داخلی نیستند چون با ذات وجودی شان مغایرت دارد. اگر نماینده های مجلس نماینده های واقعی مردم باشند نمی گذارند عده ای خاص اینچنین بهره برداری کنند.

این کارشناس تاکید کرد: وضعیت اقتصادی کشور در سال آینده خیلی تغییر نخواهد کرد. شرایط تنزلی خواهد بود. ضمن اینکه بنده معتقدم باید به تولید کننده ها یارانه تعلق گیرد . دلار ارزان را فقط به طور موقت برای نیازهای ضروری و اساسی ارائه داد .اگر اینگونه عمل شود نیاز ارز ایران بشدت کاهش می یابد . در واقع اگر برای تسهیلات غیر ضروری دلار12هزار تومانی بدهیم نیاز ارزی ایران بشدت کاهش می یابد و رشد تولید زیاد می شود چون به تولید کننده یارانه می دهیم . به نسبتی هرسال تولید افزایش می باید یارانه را کم کنیم و دلار اگر4هزارتومان بود ما 6یا7هزار تومان بدهیم و اصلا یارانه هم ندهیم . قیمت دلار هرچه افزایش پیدا کند اشکال ندارد چراکه تولید داخلی اهمیت پیدا می کند.

وی با بیان این مطلب که دولت تحت تاثیر کسانی است که اشرافیت جدیدی به وجود آورده اند،گفت:در شرایط فعلی دولت موافق نیست دلار گران شود.از یک نظر می خواهد نیازهای ریلی خودش را تامین کند اما تا وقتی تولید را نخواهد بالا ببرد هرگونه بالا بردن دلار به ضرر مصرف کننده ها می شود. باید در شرایط فعلی دلار ارزان شود تا مصرف کننده های خرده پا بهره مند شوند. عده ای در کشور مفت خورند و به اندک قانع نیستند. لذا به دنبال سود آوری خودشان هستند . هرجا بتوانند کالا را احتکار می کنند تا با قیمت بالاتر بفروشند.  دولت محدودیت ارزی دارد و تا حدی می تواند دلار را بفروشد وقیمت ارز را تحت تاثیر قرار دهد.لذا فعالیت های دلالی رونق پیدا می کند. در حالی که با گرفتن مالیات می توان این مساله را کنترل کرد.

رزاقی در پایان تاکید کرد: در سال 97 دولت به وضع موجود ادامه خواهد داد. دولت نمی خواهد به سمتی برود که نقدینگی کاهش پیدا کند. این نقدینگی شمشیر دو لبه است . اگر وارد تولید شود تعداد عظیمی شغل، ثروت و سود ایجاد می کند و نسبت به واردات بی نیازی به وجود می آید.دولت همین وضع موجود که انهدامی است ادامه خواهد داد. وضعی که به نفع طبقات پولدار و مقامات است .