فرهنگ فتاح – روزی که وزرای خارجه 6کشور جهان پس از ماهها چانه زنی درباره موضوع هسته ای ایران به توافق رسیدند و باهم عکس یادگاری گرفتند خیلی ها با دیدن لبخند امضا کنندگان برجام که رضایت طرفین از توافق صورت گرفته را به تصویر کشیده بود، اشک ریختند. برخی اشک شوق ریختند و برخی دیگر اشک نارضایتی !

پارلمان نشین های ایران هم از این قاعده مستثنی نبودند . وقتی برجام از پیچ بهارستان عبور کرد بعضی از نماینده های مجلس هم اشک ریزان خواهان عدم اجرای آن شدند!

این البته تمام ماجرا نبود . بعضا منتقدان دولت ، پا را فراتر گذاشتند و ظریف و روحانی را متهم کردن به بستن قرارداد «ترکمانچایی» .به باور آنها «برجام »قراردادی بود که تنها منافع دولت آمریکا را تامین می کرد و دستاوردی «تقریبا هیچ» برای ما به دنبال داشت .

ادعایی که حالا با خروج آمریکا از برجام و سخنان سخیفی که ترامپ درباره ایران ایراد کرده است چندان مقبول به نظر نمی رسد.چراکه کناره گیری از توافقی که هیچ دستاوردی برای ایران نداشته و شرایط به نفع آمریکا بوده کاری احمقانه است. خصوصا اینکه ترامپ بااین اقدام خود موجبات اعتراض متحدانش را نیز فراهم ساخته و در عین حال زمینه همکاری‌های بعدی بین ایران و آمریکا در مورد سایر موضوعات خلع سلاحی و نیز حل‌وفصل بحران‌های منطقه‌ای را از بین برده است.

بااین وجود اما منتقدان دولت همچنان این راه رفته را خطا می دانند و براین باورند که برجام هیچ دستاوردی برای ایران نداشته است.

این در حالی است که بخشی از این منتقدان یا دلواپسان در زمان انتخابات ریاست جمهوری 96نظر دیگری داشتند .آنها در میتینگ های انتخاباتی بر پایبندی خود به این توافق تاکید می کردند و از بهره برداری بهتر از آن سخن می گفتند.

در این میان مواضع قالیباف و رییسی در اردیبهشت 96 قابل توجه بود؛ قالیباف برخلاف مواضعی که در شهرداری تهران داشت ،وقتی کاندیدای ریاست جمهوری شد برجام را طور دیگری دید .او گفت:«برجام، تعهد کشور و حاکمیت است و هیچ دولتی نمیتواند آنرا به هم بزند. اگر من توفیق خدمت پیدا کنم، حتما از آن پاسداری می کنم. هر دولتی غیر از دولت فعلی هم بود همین مسیر را طی می‌کرد چرا که مجموعه ای از نظام و حاکمیت تصمیم به مذاکره داشتند.»

ابراهیم رییسی هم همان زمان با او در بیان برنامه های خود در حوزه هسته ای تاکید کرد که «برجام چکی است که باید رفت آن را نقد کرد اما دولت به هیچ وجه توانایی دریافت مبلغ این چک را ندارد. برجام توافقی است که بر اساس مذاکرات و آنچه دولت انجام داده ، به عنوان یک سند ملی شناخته می شود که باید ازطرف ما و طرف مقابل به رسمیت شناخته شود. یکی از گلابی هایی که باید از برجام می گرفتیم، منابع خارجی بود.»

این تغییر مواضع البته از سوی حسن روحانی بی پاسخ نماند. او درواکنش به اظهارات رقبایش گفت: «اگر اجرای برجام مورد قبول شماست چرا در تهران آن همه بیلبرد زدید و به کسانی که در مناظره بودند و به قول خودتان در میدان جنگ قرار داشتند آن حرف ها را زدید. شما با آنان چه کردید؟ و چه حرف هایی زدید؟ شما که از روز اول با برجام مخالف بودید و وقتی ترامپ در آمریکا به ریاست جمهوری رسید خوشحال شدید که او برجام را پاره می کند.!»

اسحاق جهانگیری هم به این تغییر مواضع واکنش نشان داد و گفت که «در بیلبوردها برای خالی کردن دل ظریف و یارانش چه تهمت‌هایی زده نشد اما امروز همان افراد با برجام عکس یادگاری می‌گیرند.»

حالا اما باگذشت یکسال از انتخابات و خروج ترامپ از برجام گویا باردیگر شرایط برای انتقاد از دولت و تیم مذاکره کننده فراهم شده است.این در حالی است که این خروج بدعهدی آمریکا را به نمایش گذاشته و میان ابرقدرتها شکاف ایجاد کرده است .

ضمن اینکه ممکن است ترس ازعواقب این عهد شکنی موجب شود که ترامپ نسبت به متحدان اروپایی خود در تحریم‌های ثانویه سخت‌گیری نکند و فقط به دنیا بگوید حرفی را که زدم به آن عمل کردم و از برجام خارج شدم.!

چراکه به باور کارشناسان برخلاف آمریکا دیگر کشورها به وضوح اذعان داشته اند لغو برجام خاورمیانه را با بحران جدی مواجه می کند در حالی که منطقه تحمل بحرانی بیش از این را ندارد و ایجاد اختلال در خروج و ورود نفت خلیج فارس بیشترین ضرر را متوجه چین، ژاپن و کره جنوبی خواهد کرد.از این رو ترس از به خطر افتادن منافع از این پس موجب خواهد شد روابط آمریکا با چهارعضو دیگر توافق هسته ای با چالش جدی مواجه شود.همانطور که منتقدان سیاست های ترامپ هم اعتقاد دارند خروج از برجام به روابط آمریکا با متحدان اروپایی آن آسیب جدی وارد می کند و باعث می شود تا شکاف میان آنها بیشتر شود. براین اساس خروج ترامپ از برجام، یک پیروزی برای ایران است.درواقع این توافق پایبندی ایران به تعهداتش را نشان داد و به نوعی اجماع جهانی علیه ایران را متزلزل ساخت. ضمن آنکه برجام فضای تنفسی برای اقتصاد ایران ایجاد کرد تا شرایط کشور در وضعیت مطلوبی قرار گیرد.

پس همانطور که مقام معظم رهبری پیش از توافق هسته ای بر غیر قابل اعتماد بودن آمریکا تاکید کردند این رفتار ترامپ بیش از هرچیز درستی این تحلیل را به اثبات رساند و به جهان نشان داد که بدعهدان چه کسانی هستند و چهره جنگ طلب آمریکایی برخلاف ادعای دروغین خود چگونه جهان را به آشوب می کشاند.

این در حالی است که دولت ایران اینبار توپ را به زمین اروپا انداخت و حسن روحانی از موضع قدرت با اروپایی‎ها سخن گفت و به آنها فرصت داد تا ظرف چند هفته حسن نیت خود در اجرای برجام به اثبات برسانند و گرنه ایران نیز به تعهدات یک جانبه متعهد نخواهد بود. رئیس جمهور در عین حال تاکید کرد که مسوولیت عواقب هر وضعیتی که در قبال برجام پیش آید، برعهده آمریکا است.

بااین تفاسیر اگرچه برخی جریان های سیاسی پایان برجام را برگ برنده ای برای رسیدن به اهداف سیاسی خود در انتخابات آتی می دانند و به دنبال تسویه حساب سیاسی با دولت هستند اما انتظار می رود حداقل این حقیقت را انکار نکنند که مهمترین دستاورد برجام اثبات حقانیت ایران در برابر اتهامات و شرارت های آمریکاست.

درواقع توافق هسته ای به جهان نشان داد که ترس ابرقدرتها از ساخت بمب اتم در ایران دروغی بیش نبود چراکه بارها سازمان ها و نهادهای بین المللی وابسته به خودشان پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرده اند و جای اما و اگر برای فرصت طلبان باقی نگذاشته اند.

پس ضروری است بازیگران سیاسی داخلی به جای تسویه حساب های سیاسی و ذبح منافع ملی به پای منافع گروهی و حزبی خود از کشمکش های داخلی پرهیز کنند و به جای فرصت سوزی برای تحقق بخشیدن به اهداف خاصی که نظام در سیاست خارجی به دنبال آن است خروج آمریکا از برجام را تبدیل به فرصت طلایی کنند.فرصتی که اینبار با انداختن توپ برجام در زمین اروپا فراهم شده است.