پایگاه خبری صلح پایدار – توافق هسته ای، الان به دست بی عقلی چون دونالد ترامپ سپرده شده است که ممکن است با بهانه گیری های خودش آن را بشکند.
تیم دیپلماسی باید بتواند مشکلاتی که در سیاست خارجی برای ایران وجود دارد را به ویژه در منطقه خاورمیانه با دیپلماسی نه با زور و درگیری حل کند.سید علی خرم،استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل ضمن بیان مطلب فوق تاکید کرد:  همیشه مذاکرات دیپلماتیک حتی در بدترین شریط راهگشاست. بنابراین باید به همان سبکی که ایران توافق هسته ای را از طریق مذاکرات با کسانی که تا دیروز با آنها درگیر بود انجام داد همین کار را هم می تواند با عربستان، ترکیه و بقیه انجام دهد و راه را برای یک توافق منطقه ای باز کند تا حداقل آتش آنها کمتر شود. مشروح گفتگوی امید صلح با دکتر خرم درادامه می آید:

با توجه به آشفتگی هایی که در منطقه و جهان وجود دارد و بی تردید این مساله در روابط دیپلماسی ما با دیگر کشورها تاثیرگذار است. لطفا بفرمایید برای مقابله با این چالش ها اولویت های تیم دیپلماسی دولت دوازدهم باید چه مسائلی باشد؟

رویکرد دولت دوازدهم در وهله اول باید حفظ دستاوردهای توافق هسته ای باشد. توافق هسته ای که با تلاش و رنج و زحمت زیادی به دست آمده و در دوران آقای اوباما به نتیجه رسیده، الان به دست بی عقلی چون دونالد ترامپ سپرده شده است که ممکن است با بهانه گیری های خودش آن را بشکند. بنابراین حفظ این دستاورد مهم است. ما کاری نداریم آمریکاییها چگونه به قضیه نگاه می کنند. از دید آنها در این توافق کلاه سرشان رفته است. هرچند که بخشی از آدم های

نا آگاه در ایران هم به توافق هسته ای گیر می دهند و ایراد می گیرند. در حالی که این می تواند دلیل خوبی باشد که اگر این توافق به نفع آمریکا بود و به زیان ایران پس دلیلی وجود نداشت که جمهوریخواهان و ترامپ بخواهند این توافق را از بین ببرند.  پس معلوم است در این زمینه ایران دستاورد خوبی داشته است که الان تندروهای آمریکا مخالف آن هستند. به هرجهت اولین کاری که باید دولت دوازدهم انجام دهد؛ این است که در زمینه سیاست خارجی این دستاورد را هم از گزند امثال دونالد ترامپ، عربستان ، ترکیه و امثالهم حفظ کند و هم از ناآگاهان داخلی که هنوز نتوانسته اند در مغزشان حلاجی کنند که چه اتفاقی افتاده است و یا نمی خواهند ببینند سال 1391ایران چه وضعیتی داشت و به کدام سمت می رفت.

بعد از آن تیم دیپلماسی باید بتواند مشکلاتی که در سیاست خارجی برای ایران وجود دارد را به ویژه در منطقه خاورمیانه با دیپلماسی نه با زور و درگیری حل کند. مشکلاتی که با عربستان داریم و یا در خاورمیانه برای ما وجود دارد را باید درست سر و سامان دهد. البته وقتی این حرف را می زنیم باید یادمان باشد بسیاری از پرونده هایی که در خاورمیانه هست در دست وزارت خارجه نیست و دیگران هستند که آن پرونده ها را در دست دارند. در نتیجه شاید وزارت امور خارجه نتواند در این پرونده ها نقش زیادی بازی کند. مثل پرونده هسته ای که وقتی دکتر روحانی رییس جمهور شد این پرونده در دست وزارت خارجه نبود تا اینکه آنقدر همه تلاش کردیم، نوشتیم و گفتیم تا این پرونده به وزارت خارجه بازگشت و در نتیجه سروسامان پیدا کرد و خوشبختانه به توافق خوبی هم رسیدیم. لذا چنانچه دیگر پرونده ها هم در اختیار وزارت خارجه قرار گیرد و این وزارتخانه بتواند با همفکری با سایر ارگان ها نقش موثری در آن پرونده ها داشته باشد در اینصورت می شود به سیاست خارجی سروسامان داد. درواقع ما نه تنها نباید در این پرونده ها فقط چهره نظامی و امنیتی از خودمان نشان دهیم بلکه باید چهره دیپلماتیک از خود به نمایش بگذاریم.

اما بخش دیگر رویکرد دستگاه دیپلماسی به تلاش وزیر امورخارجه  و وزارت خارجه برای سامان دادن و تحکیم بخشیدن به اقتصاد و صنعت کشور مربوط می شود. اگر وزارت امورخارجه هیچ کار دیگری نداشت مثل توافق هسته ای و مشکلاتی که در خاورمیانه دارد، شاید می بایستی دو برابر شبانه روز وقت صرف می کرد تا بتواند اقتصاد و صنعت را از زاویه سیاست خارجی سامان دهد. همانطور که اروپایی ها، آمریکاییها، چینی ها و … انرژی خود را صرف اقتصاد و صنعت می کنند ما هم باید همه تلاش سیاست خارجی خود را روی اقتصاد و صنعت بگذاریم. اما چه کنیم که آن دو بخشی که ذکر کردم فعلا دامن گیر سیاست خارجی ماست. وگرنه بنده توصیه می کردم همه تلاش وزارت خارجه به نفع اقتصاد و صنعت باشد تا ما بتوانیم از وضعیت فعلی خارج شویم. ما 40 سال درجا زدیم. در حالی که کشورهایی چون کره جنوبی و چین که همزمان با ما در سال 1357 کار خود را شروع کردند الان می بینیم چقدر جایگاهشان با ما تفاوت دارد و آنها کجا هستند. به هرحال می بایست این عقب ماندگی ها را جبران کنیم. این آن چیزی است که باید هم و غم وزارت خارجه باشد و دستگاه دیپلماسی به سفرهایی که می رود در راستای بارور کردن و توسعه اقتصاد و صنعت باشد. هرچند که دو بخشی که ذکر کردم الان دامن گیر ایران است و کار چندانی نمی تواند انجام دهد.

تهدیدهای ترامپ علیه توافق هسته ای می تواند سیاست خارجی و دستگاه دیپلماسی ما را با چالش جدی مواجه می کند؟

به نظر من ترامپ نمی تواند کاری کند. همچنانکه تا الان زور خود را زده اما نتوانسته کاری از پیش ببرد. البته ممکن است رییس جمهور آمریکا آنقدر ایران را عصبانی کند که ایران به تدریج سُر بخورد و خودش مسبب نقض برجام شود؛ این چیزی است که هدف تندروهای آمریکایی، عربستان و اسراییل و بقیه است. اما اگر ایران مراقب باشد و بداند چکار می کند و همچنین فریب تندروهای آمریکایی را نخورد می تواند بعد از مدتی ترامپ را خسته کند، به طوری او خودش بیاید و با ایران روی توافق هسته ای و تحکیم آن کار کند.

این احتمال وجود دارد که رویکرد اتحادیه اروپا نسبت به توافق هسته ای تحت تاثیر نگاه ترامپ قرار گیرد و دستگاه دیپلماسی ما را به زحمت بیاندازد؟

اتحادیه اروپا منافع خودش را دارد لذا اگر ایران سفت و محکم پای این توافق بایستد آنها هم از این توافق حمایت خواهند کرد.

یکی از انتقادهایی که درباره سیاست خارجی دولت یازدهم مطرح شد؛ این بود که وقتی آقای روحانی سر کار آمد رابطه ایران با کشورهای منطقه با چالش بیشتری مواجه شد. چرا که رویکرد و نگاه دولت یازدهم به غرب بود و کمتر به بهبود روابط خود با کشورهای منطقه توجه داشت. نظر شما در این باره چیست؟

این موضوع ربطی به آقای روحانی ندارد. برخی فکر می کنند چون دولت ایشان روی کار آمد و به مساله هسته ای پرداخت توجه اش به مسائل منطقه ای کم شد و اوضاع بهم ریخت. در حالی که اینگونه نیست. اینهایی که چنین دیدی دارند به مساله خیلی سطحی نگاه می کنند .واقعیت این است که اسراییل، عربستان و ترکیه به نمایندگی از بقیه از اینکه ایران با توافق هسته ای بتواند به آمریکا نزدیک شود و به نوعی به سمت بهبود این رابطه حرکت کند از این موضوع ناراحت شدند. دیدیم که اسراییلی ها سعی می کردند در وین و سوییس با بکار گذاشتن شنود ازمحتوای مذاکرات مطلع شوند تا بتوانند کارشکنی کنند. چراکه آنها از پیشرفت مذاکرات هسته ای ایران ناراحتند نه اینکه چون ایران به آنها نرسیده از این قضیه ناراحت باشند. پس ربطی به این موضوع ندارد. این مساله مربوط می شود به اینکه هر چه ایران در موضوع هسته ای موفق تر شد بیشتر حسادت کردند، ناراحت شدند لذا سعی کردند جلوی کار ایران را بگیرند.

پس تشدید کارشکنی های عربستان علیه ایران در منطقه نشأت گرفته از ترس این کشور از نتیجه توافق هسته ای است؟

بله. چون عربستان نزدیکی ایران و آمریکا را به زیان منافع خود می بیند و می ترسد ایران از تحریم ها نجات پیدا کند. یک آرزوی عربستان، اسراییل و ترکیه این است که ایران تا خرخره در تحریم ها فرو برود، با تهدیدات نظامی مواجه شود و آمریکا به ایران حمله کند. اینها چیزی است که آنها می خواهند که البته ما درایران متوجه این مسائل نیستیم که این خواست عربستان، ترکیه و اسراییل است نه اینکه چون ما به آنها نپرداخته ایم روابطشان با ما تیره و تار و بد شده است. نان آنها در این است که ایران و آمریکا با هم درگیر باشند و چهل سال است که این نان را خورده اند. حالا دیگر نمی خواهند این نان را از دست بدهند. وقتی توافق هسته ای انجام شد روز عزای آنها بود.

برای شکستن این ائتلاف های ضد ایرانی دستگاه دیپلماسی ما باید چه رویکردی داشته باشد؟

همیشه مذاکرات دیپلماتیک حتی در بدترین شریط راهگشاست. بنابراین باید به همان سبکی که ایران توافق هسته ای را از طریق مذاکرات با کسانی که تا دیروز با آنها درگیر بود انجام داد همین کار را هم می تواند با عربستان، ترکیه و بقیه انجام دهد و راه را برای یک توافق منطقه ای باز کند تا حداقل آتش آنها کمتر شود.

جریان هایی مثل اسلامگرایان عراق که در راس آن مقتدی صدر حضور دارد در حال نزدیک شدن به عربستان هستند. این نزدیکی هم نشات گرفته از شرایط جدید ایران بعد از توافق هسته ای و به عبارت دیگر ترس از قدرت گرفتن ایران است و اینکه این رویه می تواند موجب سرد شدن رابطه عراق و ایران شود یا هدف دیگری دنبال می شود؟

امروز هر قدرتی سعی می کند بین ایرن و عراق و ایران و سوریه شکاف ایجاد کند.حالا مقتدی صدر وسیله است. اگر او مناسب باشد از طریق ایشان این برنامه را پیش می برند و اگر مقتدی صدر نبود از طریق کس دیگری این برنامه خود را پیش می برند. پس این مساله همیشه وجود داشته و دارد. بنابراین این حماقت افرادی است که فریب وعده چند صد میلیون دلاری عربستان را بخورند و بروند و خودشان را وسیله ای علیه ایران قرار دهند. درحالی که فردی چون مقتدی صدر سالها در ایران بوده و ازمزیت آن استفاده کرده است. به هرحال می خواهم بگویم اینها ابزار هستند. لذا اگر فردی چون مقتدی صدر بتواند با درخواست و اشاره عربستان بین ایران و عراق  فاصله بیاندازند و با حمایت عربستان در عراق به قدرت برسد بعد از مدتی همین عربستان سنی های بعثی را به جان مقتدی صدر خواهد انداخت و او را از بین خواهند برد. بنابراین بنده معتقدم مقتدی صدر قماری می کند که برایش نتیجه ای ندارد درحالی که عربستان به آنچه می خواهد می رسد.

در سالهای اخیر درباره رابطه حماس با ایران هم تحلیل های مختلفی مطرح شده است .برخی از سردی این رابطه سخن می گویند؟

ایران همیشه سعی کرده به حماس کمک کند. چراکه این جریان در مقابل مظالم اسراییل می جنگند. البته باید در نظر داشت که آنها ضمن اینکه با اسراییل می جنگند به دنبال منافع خودشان هستند بنابراین اگر کس دیگری پیدا شود به این جریان کمک بیشتری کند قطعا به سمت او می روند. حماس یا بخشی از گروههای که در لبنان هستند چشمشان به دست عربستان است. این است که گاهی همین ها دشمن حزب الله و حماس می شوند و البته گاهی خود حماس به آن مراکز قدرت توجه میکند و به آن سمت می رود و حتی در قضیه سوریه همین حماس مقابل نیروهای بشار اسد جنگید لذا هرکس کمک بیشتری به آنها کند به آن سمت می روند.

در این شرایط دستگاه دیپلماسی می تواند همچون مذاکرات هسته ای رابطه ایران با کشورهای منطقه و تحولات منطقه ای را هم بخوبی مدیریت کند؟

تاکید می کنم به نظر من باید مثل توافق هسته ای همه پرونده ها در اختیار وزارت خارجه قرار گیرد. یعنی نباید اینگونه باشد که پرونده ها در اختیار دیگر دستگاهها و نهادها باشد و ما پاشنه در وزارت خارجه را از جا درآوریم لذا باید شرایط به گونه ای باشد که دستگاه دیپلماسی ما بتواند با خیال راحت به دنبال حل مسائل منطقه ای باشد. در اینصورت وزارت خارجه قادر خواهد بود به این پرونده ها سر و سامان دهد و در غیر اینصورت ممکن است هیچ کاری از دست وزارت خارجه بر نیاید.