پایگاه تحلیلی خبری صلح پایدار : «سعید رضاخان»از هنرمندان عرصه نقاشی پشت شیشه است که طی چند سال اخیر توانسته است این هنر رو به افول را جانی دوباره ببخشد. وی در این زمینه با برگزاری کلاس ها و کارگاه های آموزشی مختلف و همچنین برپایی نمایشگاه های انفرادی و گروهی سعی در معرفی این هنر در میان علاقه مندان داشته است. در حال حاضر وی به عنوان پدر نقاشی پشت شیشه ایران مطرح است. «رضاخان»با ایجاد شیوه هایی جدید در این رشته هنری، یکی از پیشروان ساختار شکنی است که توانسته است زاویه دیدی تازه بر روی این هنر باز کند.

نوشتار زیر گفتگویی است که با سعید رضاخان ،پدر نقاشی پشت شیشه ایران در ارتباط با این سبک از نقاشی صورت گرفته است.

آقای رضا خان! لطفا کمی از نقاشی پشت شیشه برایمان بگویید و بفرمایید چند سال است که در این رشته فعالیت می کنید؟
من نزدیک ۲۵ سال است که در رشته نقاشی پشت شیشه فعالیت می کنم. این سبک از نقاشی یادگاری از قرن ها پیش که البته در ابتدا و زمان ایجاد آن حرف و حدیث های بسیاری مطرح است. از خصوصیات نقاشی پشت شیشه برعکس کشیدن و از جزء به کل کار کردن است. به همین دلیل هنرمندان کمی در طول تاریخ به آن روی خوش نشان داده اند و کمتر کسی بصورت تخصصی به آن پرداخته است.

کمی از آثار خودتان بگویید. در میان کارهای شما دو سری از آثار زیاد دیده می شوند. پرندگان و سیاه مشق عشق.
بله. خوشنویسی در پشت شیشه با استقبال بسیار پایینی روبروست. چراکه علاوه بر سختی های کار پشت شیشه نیاز به عکس نویسی و تسلط به خوشنویسی هم دارد. من هم چند نمایشگاه انفرادی و گروهی در زمینه خط پشت شیشه داشتم و عشق پشت شیشه آن هم بصورت سیاه مشق در این ردیف جا می گیرد. مجموعه پرندگان ایران هم آثاری هستند که با توجه به کلیدهای شناسایی در پرندگان شکل گرفته است و شما پیش از این هیچ سابقه ای به این صورت نمی بینید. یعنی کسی بصورت تخصصی و از روی کلیدهای شناسایی پرندگان ایران را در پشت شیشه نقاشی نکرده است.

چه شد که پرندگان ایران را به تصویر کشیدید؟
نخستین علت زمینه کاری بالا بود. کسی که روی پرندگان ایران در این زمینه نقاشی کار نکرده بود چه برسد به اینکه بخواهد این کار را پشت شیشه انجام دهد. در اینجا باید دو تخصص با هم ترکیب شوند. نقاشی پشت شیشه و آشنایی با پرندگان و راه های تشخیص آنها که به کلیدهای شناسایی معروف هستند؛ دو تخصص متفاوت هستند. به همین دلیل دیدم که زمینه برای فعالیت بسیار مساعد است. دلیل دیگر ظرافت قلم مو بود. در حال حاضر دوستانی هستند که ادعای استادی این رشته را دارند. برای نقاشی از پرندگان آن هم بصورت کاملا واقعی نمی شود از رنگ های تخت استفاده کرد. به همین دلیل تفاوت کار و ظرافت قلم مو به خوبی مشخص می شود.

چگونه با پرندگان ایران یا بنابر گفته خودتان کلیدهای شناسایی آشنا شدید؟
این مطلب به سالها پیش باز می گردد. زمانی که در مجله اطلاعات علمی، موج سبز و چند نشریه دیگر در مورد تنوع زیستی ایران می نوشتم. آن زمان با نام مستعار رضاپور قلم می زدم و در کنار نویسندگی عکاسی هم می کردم. نتیجه آن سالها نزدیک به ۱۰۰ مقاله بود. تجربه آن سالها کمک زیادی به کشیدن تابلوهای امروزم کرده است.

برای آینده چه برنامه ای دارید؟
چند هدف کلی و بزرگ در ذهنم دارم. نخست اینکه یک دیدگاه تازه در این رشته ایجاد کنم. البته تا حدود زیادی هم موفق بوده ام اما باز خیلی از عزیزان هستند که کپی کاری از روی نقاشی های دوره زندیه و قاجاریه را احترام به اصالت هنر نقاشی پشت شیشه می دانند. دومین هدفم جمع کردن همه گروه های فعال در این رشته از سراسر کشور است. در حال حاضر گروه های کوچکی هستند که در گوشه و کنار مشغول هستند. این گروه ها باید سازمان دهی شوند و در جریان فعالیت یکدیگر قرار گیرند. سومین هدفم برگزاری یک نمایشگاه گروهی بزرگ با شرکت تمام هنرمندان فعال در این رشته است.

نقش سازمان میراث فرهنگی و وزارت ارشاد در این میان چیست؟
نقش این دو کاملا خاکستری است. متاسفانه این دو ارگان اطلاعات بسیار ناچیزی از این هنر و افراد فعال در آن را دارند. روی این دو حساب چندانی نمی توان کرد. چون دغدغه ای در این رابطه ندارند. شاید هم نابودی نقاشی پشت شیشه برایشان اهمیتی ندارد.

یعنی هیچ کمکی نکرده اند؟
کمک در حد برگزاری چند نمایشگاه بوده است. که البته در برگزاری بعضی از این نمایشگاه ها اکراه هم داشتند. شاید دلیلش این باشد که یک سری تصورات قالبی در ذهن این بزرگواران شکل گرفته است و هر مطلب خارج از آن چهار چوب های خود ساخته و کلیشه ای را ضرب ای مهلک به اصالت در هنر می دانند. به همین دلیل زیاد روی این عزیزان نمی شود حساب کرد.

حالا چرا شما می خواهید خارج از چهارچوب های ذهنی این دوستان فعالیت کنید؟
به این دلیل که هنر باید با محیط و شرایط اجتماعی زمان خودش همگام باشد. باید با تفکرات و روحیات و خلق و خوی هنرمند سازگاری داشته باشد. شما نمی توانید باورهای شخصی خود را به دیگران دیکته کنید و بخواهید طبق نظر شما پیش بروند. شاید کسی باشد که به نقاشی پشت شیشه علاقه نشان دهد ولی میلی به کشیدن آثاری با شکل و شمایل خیالی نگاری نداشته باشد. حالا چون من اصالت را در خیالی نگاری می دانم کسی حق کشیدن غیر از آن را ندارد؟

پس شما اعتقاد به آزادی عمل دارید؟
بله. دقیقا. به همین علت هم هست که در گروه ما افراد زیادی را با سلیقه های متفاوت می بینید. همه با یکدیگر کار می کنیم. هیچ مشکلی هم وجود ندارد. چون هرکس شیوه اجرایی خودش را پیدا کرده است و طبق همان پیش می رود.

آینده نقاشی پشت شیشه به کجا می انجامد؟
این هنر بزودی جای خود را باز خواهد کرد و با یک گفتمان جدید در میان هنرمندان مطرح می شود و شاید هم جهانی شود.